Op een familiedag uitje hebben we met z’n allen Slot Loevestein (Unesco Werelderfgoed) bezocht, voor mij persoonlijk architectonisch niet het allermooiste kasteel maar wel met een rijke Nederlandse geschiedenis. Slot Loevestein is gelegen waar de Waal en Maas samenkomen op de grens van de provincies Noord Brabant en Gelderland. Tegenwoordig is de Waal één van de drukst bevaren rivieren van Europa. Ridder Dirc Loef van Horne was zich daar in de Middeleeuwen, rond 1360, al van bewust. Hij had niet alleen een simpel blokhuis voor ogen toen hij startte met de bouw van Loevestein, maar een kasteel! Om zijn ambitieuze bouwplannen te financieren had Dirc veel geld nodig. Om zijn inkomsten te verhogen, vestigde hij een illegale riviertol. Met succes zou je kunnen zeggen. Binnen 10 jaar bouwt hij Loevestein uit tot een heus kasteel. Maar het illegale tol heffen kost hem tegelijk ook zijn kasteel. Als de graaf van Holland erachter komt, raakt Dirc zijn kasteel kwijt.

De Geuzen.

In 1572 weten de geuzen Loevestein definitief in te nemen en is Loevestein voortaan in handen van de staat. Willem van Oranje laat Slot Loevestein versterken. Rondom het kasteel worden vestingwallen aangelegd. Daaromheen wordt een gracht gegraven. Binnen de vestingwallen wonen soldaten; aanvankelijk in houten barakken, later in stenen huisjes. Het kasteel staat kaal en leeg midden in de vesting. De kamers worden als cel gebruikt en de grote zaal op de tweede verdieping, die we nu nog ‘Staatsgevangenis’ noemen, wordt met houten scheidingswanden verdeeld. De gevangenen zijn geen criminelen, maar politiek en religieus andersdenkenden: de Staatsgevangenen van Nederland.

In de 16e eeuw zijn de Nederlandse Zeven provinciën in een heftige strijd verwikkeld met de Spaanse koning. Dat begon met de beeldenstorm in 1566 en in 1568 is de eerste Nederlandse Opstand (de start van de tachtigjarige oorlog) een feit. De Spanjaarden zien de strategische ligging van Loevestein en legeren er troepen.

Ook Slot Loevestein raakt dus bij deze vrijheidsstrijd betrokken. Maar op 7 december 1570 weet een klein groepje watergeuzen, onder leiding van Herman de Ruijter, met een list het Slot in te nemen. Na decennia van strijd werd in 1648 de definitieve onafhankelijkheid van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden door het Spaanse Rijk erkent, de Vrede van Munster.

Hugo de Groot (1583-1645)

De ontsnapping op 22 maart 1621 van Hugo de Groot in een boekenkist is de meest spectaculaire ontsnapping uit de Nederlandse geschiedenis. Hugo de Groot groeide uit tot een historisch icoon en zijn ontsnapping werd vele malen verbeeld. Veel minder bekend maar van veel groter belang is het gedachtegoed dat hij naliet. Zijn ideeën over vrede, vrijheid en recht veranderden de wereld. Hij is ook de grondlegger van het internationaal recht.

De Hollandse Waterlinie

Het concept is eenvoudig, maar erg effectief. Delen van het land worden onder water gezet om te voorkomen dat de vijand kan oprukken.

De Hollandse waterlinie is een verdedigingslinie en in 1673 wordt deze uitgebouwd tot een permanente verdedigingslinie. Het primaire doel van deze verdediging is de bescherming van het westelijke deel van het land, vooral het belangrijke, machtige Holland. Deze eerste Hollandse Waterlinie loopt van de Zuiderzee tot de Biesbosch.

In 1815 besluit koning Willem I dat Utrecht in de Waterlinie moet worden opgenomen. Er wordt een Utrechtse Linie aangelegd, die wordt uitgebouwd tot de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Tussen 1816 en 1824 worden veel forten gebouwd om de waterlinie naar het oosten op te schuiven. In 1874 wordt in de Vestingwet bepaald dat de Nieuwe Hollandse Waterlinie onderdeel wordt van het centrale verdedigingsstelsel van de Nederlanden. Met de komst van vliegtuigen heeft de waterlinie zijn functie als verdedigingsstelsel verloren.

Het open Linielandschap is het grootste Rijksmonument van Nederland en maakt het onderdeel uit van het UNESCO Werelderfgoed “de Hollandse Waterlinies”.